Tìm hiểu và phân tích văn học Cây Chuối

[adminbao]

Xuất xứ
Trong " Quốc âm thi tập" có chùm thơ "Môn hoa mộc" hiện còn 34 bài nói về các loài hoa như sen, mai, cúc, đào, hoè, nhài... các loại cây như thiên tuế, tùng, trúc, cây đa, cây mía, cây chuối... phần lớn là thơ tứ tuyệt thất ngôn xen lục ngôn.
Bài "Cây chuối" nằm trong chùm thơ "Môn hoa mộc" ấy.


Phân tích
- Câu 1, 2 (khai, thừa)
Cây chuối, vốn đã xanh tốt, từ buổi "bén hơi xuân", nó "tốt lại thêm". Chữ "bén", ta thường nói: "bén lửa", "bén duyên"... (Thiếp bén duyên chàng có thế thôi - Hồ Xuân Hương). Thành ngữ "Quen hơi bén tiếng". "Bén" nghĩa là "bắt vào", "nhập vào", "dính vào". Cũng có nghĩa là "biết". Hơi xuân, khí xuân ấm áp đã làm cho cây chuối thêm tươi tốt. Đó cũng là xuân sắc, một cách nói đầy chất thơ.
Từ ngày "bén hơi xuân", đêm đêm cây chuối toả ra một hương thơm nồng nàn kì diệu. Chuối không có hương. Có lẽ đó là hương xuân, mà nhà thơ cảm nhận được. Câu thứ hai có nhiều cách hiểu. Buồng là buồng chuối. Buồng chuối trông rất lạ, có nhiều nải chuối, trái chuối chi chít (đầy). Xuân Diệu hiểu một cách phong tình. Buồng là buồng khuê, buồng thiếu nữ, vì thế mới toả ra hương thanh khiết, nồng nàn thâu đêm.
Có thể nói, 2 câu đầu tả cây chuối, buồng chuối, cũng là để nói về xuân sắc, xuân xức và xuân hương của cây cỏ, của tuổi xuân, của sức sống tuổi trẻ. Cách nói của Ức Trai rất non tơ, phong tình. Tả hoa nhài, ông cũng viết:
"Môi son bén phấn dây dây,
Đêm nguyệt đưa xuân một nguyệt hay..."
- Câu 3,4 (chuyển, hợp):
Câu 3 tả cái đọt chuối qua hình ảnh ẩn dụ "tình thư...". Cái đọt chuối màu xanh cẩm thạch cuộn tròn (phong còn kín), đang khẽ đung đưa trước làn gió xuân nhẹ. Gió được nhân hoá như một chàng trai đa tình "Gượng mở xem" bức thư tình ấy "Gượng mở" nghĩa là mở ra một cách nhẹ nhàng, trân trọng. Chữ "đâu" trong câu hỏi tu từ như một lời nhắc nhở, đưa duyên. Tả cái đọt chuối với cảm hứng xuân tình như vậy quả là thần diệu. Chỉ có thể trước hoặc sau khi gặp ả bán chiếu gon ở Tây Hồ, Ức Trai mới viết một phong cách tình như thế:
"Tình thư một bức phong mà kín,
Gió nơi đâu gượng mở xem"


Tổng kết
Câu 2, câu 4 là hai câu lục ngôn. Bài "Cây chuối" là bài tứ tuyệt, thất ngôn xen lục ngôn. Ngôn ngữ thơ hàm súc cho ta nhiều liên tưởng thú vị. Các từ ngữ: "bén", "tốt lạ thêm", "đầy buồng lạ", "tình thư", "kín", "gượng mở xem" kết hợp với nhau thành một chỉnh thể, một hệ thống ngôn ngữ tạo nên vẻ đẹp ngôn ngữ văn chương và tính biểu cảm của vần thơ. Tả cây chuối mùa xuân mà thi sĩ gợi lên trong lòng người đọc cảm xúc và cảm nhận về sắc xuân, sức xuân, tình xuân của tuổi trẻ. Chất tài hoa, phong tình của thi sĩ Ức Trai vô cùng kì diệu. Và đó cũng là chất thơ, hồn thơ đầy quyến rũ viết về hoa cỏ mùa xuân.