Suy nghĩ của em về bài thơ nói với con của y phương

[adminbao]

Có thể hình dung bố cục bài thơ nói với conthành hai phần. Tình cảm gia đình, quê hương đầm ấm, yên vui được tác giả thể hiện trong 11 câu thơ đầu. Tình quê hương tha thiết, sâu nặng, truyền thống nghĩa tình, sức sống mạnh mẽ của người dân tộc miền núi được tác giả thể hiện trong 17 câu thơ tiếp theo. Bài thơ mở ra với khung cảnh gia đình ấm cúng, đầy ắp tiếng nói, tiếng cười:
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười.

Một mái nhà có cha và mẹ, con lớn lên trong tình thương yêu. Hơn thế nữa, con sinh ra, lớn lên trong tình yêu, trong vẻ đẹp của người đồng mình:

Người đồng mình yêu lắm con ơi
…
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.

Suy nghĩ, tình cảm, cảm xúc được diễn tả trực tiếp bằng hình ảnh. Tác giả đã vận dụng lối diễn đạt của chính người dân tộc miền núi để xây dựng hình ảnh thơ. Bằng cách diễn đạt như vậy, tác giả đã sáng tạo những hình ảnh vừa cụ thể, vừa mang tính khái quát cao mà vẫn giàu chất thơ bay bổng về vẻ đẹp trong cuộc sống của người dân tộc miền núi: Đơn lờ cài nan hoa – Vách nhà ken câu hát – Rừng cho hoa; và về truyền thống nghĩa tình, gắn bó, sẻ chia: con đường cho những tấm lòng. Người cha muốn con mình thấy được vẻ nên thơ của người đồng mình để mà yêu. Cách diễn đạt độc đáo ấy còn được thể hiện ở những hình ảnh đặc sắc trong những câu thơ tiếp theo:

Người đồng mình thương lắm con ơi
Sống trong thung không chê thung nghèo đói.

Từ những câu bộc lộ một cách cụ thể tình cảm gia đình, nghĩa tình quê hương ở phần thứ nhất, sang phần thứ hai của bài thơ, tác giả mượn lời người cha nói với con về sức mạnh truyền thống, lòng thủy chung với quê hương. Lấy cái “cao”, “xa” của trời đất làm chiều kích của nỗi buồn và chí hướng. Đó là tầm vóc của núi cao, rừng thẳm, của những Đăm Săn, Xinh Nhã. Người chanói với concũng là nhắn nhủ, khuyên răn con mình biết trân trọng nơi mình sinh thành (Sống trên đá không trên đá gập ghềnh – Sống trong thung không chê thung nghèo đói), sống hồn nhiên, cần cù, lạc quan để vượt qua gian khó (Sống như sông như suối – Lên thác xuống ghềnh – Không lo cực nhọc). Con hãy nhớ lấy những điều ấy, để mà thương. Và cũng là để sống cho xứng đáng. Bởi vì, người đồng mình tuy mộc mạc, thô sơ nhưng không nhỏ bé. Ở đây, ta lại bắt gặp lối nói độc đáo của người dân tộc miền núi, trong câu: Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương. Có thể thấy ở câu thơ này có hai lớp ý nghĩa: nghĩa thực và nghĩa ẩn dụ. Đục đá kê cao là hoạt động có thực, thường thấy ở vùng miền núi. Quê hương vốn là một khái niệm trìu tượng; chỉ nơi chốn sinh thành của một con người nào đó, gia đình nào đó. Nói tự đục đá kê cao quê hương là muốn khái quát về tinh thần tự tôn, ý thức bảo tồn nguồn cội.

Lần thứ nhất người cha nói đến Người đồng mình thô sơ da thịt để nói với convề sức sống mạnh mẽ, sức mạnh truyền thống của quê hương; lần thứ hai, người cha nhắc lại để con khắc cốt ghi tâm rằng: Quê hương mình tuy mộc mạc, chân chất, người đồng mình tuy thô sơ da thịt nhưng sống cao đẹp, nên trên đường đời con phải làm những điều lớn lao, con phải sống cao thượng, tự trọng để xứng đáng là người đồng mình. Người cha đã truyền cho con mình vẻ đẹp, sức mạnh của truyền thống quê hương.

Thể thơ tự do, với câu chữ không theo khuôn định, phù hợp với mạch cảm xúc tự nhiên, linh hoạt của bài thơ. Nhịp điệu lúc bay bổng, nhẹ nhàng, lúc khúc chiết rành rọt, lúc mạnh mẽ, sắc nhọn… Ngôn ngữ giản dị, trong sáng; hình ảnh mộc mạc, cô đọng mà vẫn phong phú, sinh động.

Y Phương thấu hiểu và bởi vậy lột tả được cái cốt trong bản sắc truyền thống của người dân tộc miền núi. Cha nói với con hay chính là lời trao gửi thế hệ?



Ai đã từng đọc Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa

Điềm chắc hẳn không thể quên được tình cảm yêu thương nồng thắm của người mẹ

Tà Ôi vừa địu con vừa làm rẫy. Nhạc điệu qua mồi khúc ru là những cung bậc tình

cảm khác nhau của người mẹ đối với đứa con, với quê hương đất nước. Cùng mạch

chủ đề này, nhà thơ người dân tộc Tày - Y Phương cũng có bài thơ Nói với con.

Mượn lời của người cha nói với con, nhà thơ gợi về cội nguồn sinh dưỡng của mỗi

con người, bộc lộ niềm tự hào, sức sống mạnh mẽ bền bỉ của quê hương mình.

Mở đầu bài thơ là một khung cảnh gia đình ấm cúng đầy ắp tiếng nói tiếng

cười:

Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười

Một mái nhà có cha và mẹ, con lớn lên trong tình thương yêu, sự ấp ủ chở

che, nâng đón và mong chờ của cha mẹ. Chỉ bốn câu thơ thôi, nhà thơ Y Phương

đã tạo được không khí gia đình ấm áp, quấn quýt. Từng bước đi, tiếng nói, tiếng

cười của con đều được cha mẹ mừng vui đón nhận. Hơn thế nữa, đứa con còn sinh

ra, trưởng thành trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng và nghĩa

tình trên vùng - đất quê hương:

Người đồng mình yêu Lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng

Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới

Ngày đầu tiên đẹp nhất trên dời.

Trong đoạn thơ, tất cả những suy nghĩ, tình cảm, cảm xúc đều được diễn đạt

trực tiếp bằng hình ảnh. Nhà thơ đã vận dụng tự nhiên lối diễn đạt của người miền

núi để xây dựng thành công những hình ảnh thơ, làm cho những hình ảnh ấy vừa


cụ thể vừa mang tính khái quát cao mà vẫn giàu chất thơ, bay bổng vẻ đẹp trong

cuộc sống người dân miền núi: “Đan lờ cài nan hoa - Vách nhà ken câu hát - Rừng

cho hoa - Con đường cho những tấm lóng”. Cật tre đan lờ cài thành những nan

hoa, vách nhà ken vào câu hát. Thiên nhiên gắn bó nghĩa tình, che chở nuôi dưỡng

và bồi đắp tâm hồn con người. Qua những vần thơ vừa tả thực lại vừa đậm chất trữ

tình, người cha muốn cho con mình thây được những vẻ đẹp, vẻ nên thơ của cuộc

sông làng quê để mà yêu, mà nhớ.

Cách diễn đạt độc đáo ấy còn được thể hiện ở những câu thơ tiếp theo:

Người đồng mình thương lắm con ơi

Cao đo nỗi buồn

Xa nuôi chí lớn

Tác giả mượn lời người cha nói về sức mạnh truyền thống, lòng thuỷ chung

với quê hương. Câu thơ bốn chữ, đối nhau như tục ngữ, đúc kết một thái độ, một

phương châm ứng xử cao quý. Lấy chiều “cao” của trời, chiều “xa” của đất để “đo

nỗi buồn, nuôi chí lớn”. Câu thơ thể hiện một bản lĩnh sống cao đẹp của người dân

miền núi. Đọc thơ, ta như gặp lại tầm vóc kì vĩ của những anh hùng trong những

bản trường ca Đăm Săn, Xinh Nhã.

Lời tâm tình của người cha nói với con cũng là lời khuyên răn con phải biết

trân trọng mảnh đất quê hương, nơi mình sinh ra và lớn lên, phải biết sông hồn

nhiên cần cù, lạc quan để vượt qua gian khó:

Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn

Sống trên đá không chê đá gập ghềnh

Sống trong thung không chê thung nghèo đói

Sống như sông như suối

Lên thác xuống ghềnh

Không lo cực nhọc

Trong câu thơ, ta bắt gặp những hình ảnh ẩn dụ, so sánh, thành ngữ dân

gian. Điệp ngừ “sống” vang lên ba lần như lời khẳng định một tâm thế, một bản

lĩnh, một dáng đứng... của “người đồng mình”. Tuy sống vất vả nhưng mạnh mẽ và

khoáng đạt, bền bỉ gắn bó với quê hương dẫu cho quê hương còn đói nghèo cực

nhọc, đó là điều người cha vẫn muốn vẫn hi vọng ở con. Phải sống có nghĩa tình

chung thuỷ với quê hương, phải biết chấp nhận và vượt qua thử thách gian nan

bằng ý chí niềm tin của mình.

Những câu thơ tiếp theo là lời khẳng định với con, “người đồng mình” tuy

mộc mạc thô sơ nhưng không nhỏ bé:

Người đồng mình thô sơ da thịt

Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con

Người đồng mình tự dục đả kê cao què hương

Còn quê hương thì làm phong tục

Ở đây, ta bắt gặp lối nói độc đáo của người dân tộc miền núi “người đồng

mình tự đục đá kê cao quê hương”. Mượn một chi tiết bình thường, người cha khái

quát lên thành tinh thần tự tôn, ý thức bảo tồn nguồn cội. Chính những con người

mộc mạc chân chất ấy bằng sự lao động cần cù đã làm nên quê hương với những

phong tục tập quán tốt đẹp.

Những lời cuối nói với con càng trở nên sâu sắc:

Con ơi tuy thô sơ da thịt

Lên đường

Không bao giờ nhỏ bé được

Nghe con.

Mai sau, “lên đường” không bao giờ được sống tầm thường, nhỏ bé, phải

biết giữ lấy cốt cách giản dị mộc mạc của người lao động, nhưng phải làm những

điều cao thượng lớn lao. Bằng lời thơ tha thiết, người cha đã truyền cho con mình

vẻ đẹp, sức mạnh của truyền thống quê hương.

Bằng thế thơ tự do bay bổng phù hợp với mạch cảm xúc tự nhiên tạo ra sự

cộng hưởng hài hoà với những cưng bậc tình cảm khác nhau trong lời cha truyền

thấm sang con, nhà thơ Y Phương đã thấu hiểu và lột tả được tâm hồn tính cách,

tình cảm của người dân miền núi. Khúc tâm tình của người cha trong bài thơ cũng

là lời dặn dò của lớp người trước gửi trao thế hệ mai sau hãy biết yêu, gắn bó và tự

hào về quê hương mình.