Bình giảng bài thơ "Đây mùa thu tới" của Xuân Diệu

[adminbao]

Bài làm

Xuân Diệu là nhà thơ xuất sắc của phong trào Thơ mới (1932-1945). Thơ Xuân Diệu lúc này bộc lộ lòng yêu cuộc sống, yêu người và khát khao hạnh phúc. Ông là một hồn thơ nhạy cảm với đời, với thiên nhiên. Bài thơ Đây mùa thu tới của nhà thơ Xuân Diệu chính là vẻ đẹp độc đáo của một điệu hồn thơ mới.

Ở những dòng đầu, Xuân Diệu đã vẽ lên một bức tranh thu đẹp, thơ mộng, thấm một nỗi buồn từ cỏ cây đến lòng người. Trong con mắt của thi nhân, có vẻ như mùa thu vừa mới đến đã mang vẻ tang thương:

Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng.

Không phải đến Xuân Diệu, liễu mới xuất hiện trong thơ, liễu đã có nhiều trong thơ của ta, cũng như của Tàu. Nhưng thơ xưa liễu chỉ là liễu, còn đến Xuân Diệu liễu không chỉ là liễu mà còn là người. Tơ liễu buông rủ khiến cho nhà thơ ngỡ như đó là mái tóc dài buông xoã của người thiếu nữ cùng những dòng lệ nối nhau tuôn rơi. Đìu hiu là một không gian vắng vẻ, buồn. Rặng liễu như là chịu tang vậy, nhưng chiu tang ai? Chịu tang việc gì? Phải chẳng mùa thu đang tới lấn lướt đi cái rực rỡ chói chang của mùa hè. Chịu tang mùa hè đã mất?

Buồn đấy, nhưng tha thướt, yêu kiều, buồn mà vẫn đẹp. Xuân Diệu đã khéo léo sử dụng thủ pháp láy vần, láy phụ âm, phối vần trong từng câu thơ và giữa các câu thơ: đìu hiu - chịu, tang – ngàn – hàng, buồn – buông - xuống… tạo nên một âm điệu phù hợp với tâm trạng, với nỗi buồn mà thân liễu mảnh mai mang trong mình.

Trước Đây mùa thu tới đã có nhiều lần các thi nhân đưa mùa thu vào thơ ca, mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến, xa hơn nữa là trong thơ Đỗ Phủ… song với Xuân Diệu mùa thu mang một nét riêng khác hẳn cả với thu trong thơ Lưu Trọng Lư. Xuân Diệu nhấn mạnh một thông báo về mùa thu bằng tiếng reo vui:

Đây mùa thu tới – mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng.

Xuân Diệu rất ám ảnh với bước đi của thời gian, nhà thơ ngỡ ngàng khi hè qua thu tới, thu tới rồi thu sẽ đi, buồn chứ sao. Màu vàng tượng trưng cho mùa thu. Thu đến lá vàng rụng xuống tạo nên khung cảnh tiêu điều, vắng vẻ. Lưu Trọng Lư trong Tiếng thu đã viết rất hay:

Con nai vàng ngơ ngác
Đạp lên lá vàng khô.

Nhưng màu mơ phai thì là một sáng tạo của thi nhân. Nhà thơ Xuân Diệu đã cảm nhận thật tinh tế về sắc áo ấy. Mơ phai là cái khoảnh khắc chuyển giao giữa hè và thu. Nắng đã phai bớt, nhạt bớt nhưng trời chưa lạnh. Bao lá vàng rơi dệt nên bức tranh mà thu, mùa thu đến báo hiệu sự chia li, rời bỏ, cô đơn.

Nhân vật trữ tình trong bài thơ có lẽ cũng là một linh hông cô đơn cho nên đặc biệt nhạy cảm với những dấu hiệu của sự rời bỏ, li tán:

Hơn một loài hoa đã rụng cành
Trong vườn sắc đỏ rủa màu canh
Những luồng run rẩy rung rinh lá
Đôi nhánh khô gầy xương mỏng manh.

Một bức tranh thu héo úa, tàn phai là có sức quyến rũ lạ kì.

Hơn một là bao nhiêu? Như Hoài Thanh trong Thi nhân Việt Nam đã biết Xuân Diệu quá Tây, Xuân Diệu chịu ảnh hưởng của thơ tượng trưng của Pháp. Hơn một chỉ là cách nói tượng trưng mà thôi.

Mùa thu đến làm cho hoa rụng cành, sắc đỏ ngự trị, cây gầy guộc, mỏng manh… cảm giác buồn hiu hắt. Buồn phụ âm r như gợi tả sự sống mong manh, yếu ớt của những chiếc lá sắp rụng, sắp tàn, không cưỡng lại được: run rẩy, rung rinh.

Sắc đỏ rủa mùa xanh là sáng tạo mới của nhà thơ. Nó có giá trị biểu đạt rất đặc sắc, đồng thời cũng thể hiện cái tôi Xuân Diệu.

Quả thật, như Nguyễn Du trong Truyện Kiều đã có câu rất hay: Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ. Trong tâm trạng cô đơn của mình, thi nhân đã thấy Trăng tự ngẩn ngơ, một trạng thái ngẩn ngơ triền miên không dứt. Và núi cũng chìm trong sương lạnh nhạt nhoà. Các giác quan như mở ra tinh tế hơn, nhạy bén hơn.

Đã nghe rét mướt luồn trong gió.

Một sự chuyển đối giữa xúc giác với thính giác.

Đối với Xuân Diệu dường như thời gian đang tàn phá cướp đoạt sự sống. Ông như quyết đấu với thời gian, với sự tàn phai, với cái chết. Chính vì vậy, ông đã có nhiều cống hiến lớn lao cho thi ca và cho cuộc đời. Mở đầu bằng hình ảnh rặng liễu - thiếu nữ, để khi khép lại cũng vẫn là hình ảnh của thiếu nữ, Tựa cửa nhìn xa nghĩ ngợi gì. Tất cả tạo nên một sự hô ứng đặc sắc: hồn thu của thiên nhiên, đất trời đã đi vào hồn người.

Nỗi cô đơn quạnh vắng của lòng người trước ngoại cảnh trải dài trong một bức tranh thiên nhiên buồn mà nên thơ nên họa. Với cảm thức mạnh mẽ về thời gian, thi nhân bộc lộ niềm tiếc nuối, lòng yêu mến, gắn bó với sự sống một trái tim luôn khao khát giao cảm với đời.

Xuân Diệu đã góp vào hồn thu muôn thuở cái tôi cá nhân tài hoa và đa tình của mình. Cảnh thu đẹp, có sức gợi là lại man mác buồn, cái buồn li tán, chia lìa. Đó cũng chỉ bởi một nỗi: lòng thi nhân buồn. Cái buồn chung của Thơ mới, của thời đại, của lòng người. Có thể nói với Đây mùa thu tới nhà thơ Xuân Diệu đã tạo nên một điệu hồn Thơ mới đặc sắc.