Bài làm
Buổi sơ khai văn học, bằng t-duy thần thoại, văn học nhìn tự nhiên nh-các vị thần linh, nhằm nhận
thức, cải tạo, chinh phục cái tự nhiên này. Tiếp đến, tự nhiên chính là thiên nhiên quê hương, đất
nước : núi sông, đồng ruộng, bến nước, dòng sông, con trâu, cánh cò tươi đẹp, thân thương. Thiên
nhiên này chủ yếu được thể hiện trong các thể loại trữ tình dân gian.
Văn học trung đại cũng có một thiên nhiên hiện thực :
-Mục đồng, sáo vẳng, trâu về hết
Cò trắng từng đôi, liệng xuống đồng (Trần Nhân Tông)
-Trong tiếng cuốc kêu xuân đó muộn
Đầy sân mưa bụi nở hoa xoan (Nguyễn Trói)
-Dâu già lá rụng tằm vừa chín
Lúa sớm bông thơm cua béo ghê
(Nguyễn Trung Ngạn)
Và một thiên nhiên tượng trưng cho lí tưởng đạo đức, thẩm mĩ của con người. Tùng, cúc, trúc mai là
biểu thị hình ảnh con người thanh cao, cứng cỏi ; lâm tuyền (rừng, suối) là thú ẩn đật, tránh xa
thế sự nhiều tục lụy, nhiễu nhương.
Nhưng điểm chung lại là, dù thiên nhiên nào thì đó cũng là tình yêu đất nước hoặc thể hiện sự
tương thông giữa người và cảnh -về với tự nhiên để giữ khí tiết phẩm giá con người. Cho nên Nguyễn
Trói mới ví mình nh-cây tùng, cây bách sương giá đó quen. Còn Nguyễn Trung Ngạn nơi đất khách,
mường tượng cảnh dân dó quê nhà, đó khẳng
định : “ Nghe nói ở nhà nghèo vẫn tốt ; Dẫu vui đất khách chẳng bằng về”.
Thiên nhiên trong văn học hiện đại tiếp tục là sự thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước, quê
hương. Biểu thị tình yêu cuộc sống, con người, đôi lứa. Giảm thiểu tính trực
tả tách biệt, ước lệ thường thấy ở văn học dân gian, văn học trung đại để đóng vai như
một nhân vật đời thường của văn học. Sự hoà điệu con người và thiên nhiên được tăng cường, chứ
không chỉ là bối cảnh theo kiểu “người buồn, cảnh có vui đâu bao gìơ”. Ta có thể dẫn ra những hình
ảnh thiên nhiên thực, rất người của văn học hiện đại. Thời trước, Nguyễn Du tả đôi mắt người con
gái đẹp nh- nước mùa thu, núi mùa xuân (Làn thu thuỷ nét xuân sơn). Ông dùng thiên nhiên diễm lệ
để so sánh, không cần biết đôi mắt ấy có thực hay không. Nhưng thơ hiện đại thì khác, cũng dùng
hình ảnh thiên nhiên, nhưng phải rất thực và nhất là, rất nhiều rung động của thi nhân trong đó.
Xuân Diệu viết : Lá liễu dài nh-một nét mi. Với Tế Hanh “ Ai bảo mắt em nh-lá liễu ; Đó cắt lòng
anh một nét dao”. Ngay nh-tả riêng thiên nhiên, thiên nhiên ấy cũng không mang giọt máu của nó mà
mang giọt máu người :
- Một tối bầu trời đắm sắc mây,
Cây tìm nghiêng xuống đoá hoa gầy, Hoa nghiêng xuống cỏ, trong khi cỏ
Nghiêng xuống làn rêu một tối đầy
(Xuân Diệu)
Rồi nh-rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành “ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng”. Ngay
cái tàu lá chuối của Nam Cao cũng dóy lên đành đạch nh-là hứng tình, cũng nh-trăng nằm sóng xoói
trên cành liễu ; Đợi gió đông về để lả lơi của Hàn Mặc Tử chứ không nh-cái tàu chuối “tình th-một
bức phong còn kín” của Ngyễn Trói hay “Vừng trăng vằng vặc giữa trời ; Đinh ninh hai miệng một lời
song song” của Nguyễn Du.
Và tình yêu đối với cái thiên nhiên này, cũng là những tình yêu rất cá tính. Nồng thắm
nhưng chân chất nh-Đoàn Văn Cừ, tiểu th-một chút nh-Anh Thơ, vương vui, buồn thế sự, nhân sinh
nh-Huy Cận, đắm say, mạnh mẽ, vồ vập trong lành nh-Xuân Diệu. Dẫu ông có nói “Hỡi xuân hồng, ta
muốn cắn vào ngươi!”.
|
|
|